Ποιές είναι οι ενδείξεις για την Στερεοτακτική Ακτινοχειρουργική (SRS);
Πριν από 50 χρόνια, η Στερεοτακτική Ακτινοχειρουργική εμφανίστηκε ως μια λιγότερο επεμβατική και πιο ασφαλής εναλλακτική λύση σε σχέση με την χειρουργική επέμβαση εγκεφάλου (νευροχειρουργική).
Έκτοτε, η χρήση της Στερεοτακτικής Ακτινοχειρουργικής επεκτάθηκε ευρέως για τη θεραπεία ποικίλων νευρολογικών και άλλων καταστάσεων.
Σήμερα, ενδείξεις Στερεοτακτικής Ακτινοχειρουργικής (SRS) αποτελούν oi ενδοκρανιακοί και εξωκρανιακοί όγκοι, καλόηθεις ή κακόηθεις, πρωτοπαθείς ή μεταστατικοί. Στις ενδείξεις περιλαμβάνονται και οι λεγόμενες “λειτουργικές” (functional), όπως η νευραλγία τριδύμου αλλά και κάποιες ανατομικές δυσπλασίες, όπως οι Αρτηριοφλεβώδεις δυσπλασίες (AVMs), κτλ.
Αναλυτικά οι κυριότερες ενδείξεις Στερεοτακτικής Ακτινοχειρουργικής (SRS) είναι:
• Εγκεφαλικές μεταστάσεις: η Στερεοτακτική Ακτινοχειρουργική μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία μεταστατικών κακοηθειών που έχουν εξαπλωθεί στον εγκέφαλο από άλλα μέρη του σώματος, είτε αυτές είναι μονήρεις είτε πολλαπλές
• Πρωτοπαθείς όγκοι στον εγκέφαλο: η στερεοτακτική ακτινοχειρουργική χρησιμοποιείται συχνά για τη θεραπεία πρωτοπαθών νεοπλασιών (καλοήθεις ή κακοήθεις όγκοι) στον εγκέφαλο, συμπεριλαμβάνονται τα μηνιγγιώματα, παραγαγγλιώματα, αιμαγγειοβλαστώματα και τα κρανιοφαρυγγιώματα
• Πρωτοπαθείς ή μεταστατικοί όγκοι στον νωτιαίο μυελό: η στερεοτακτική ακτινοχειρουργική χρησιμοποιείται συχνά για τη θεραπεία πρωτοπαθών νεοπλασιών (καλοήθων ή κακοήθων όγκων) στον νωτιαίο μυελό και στην σπονδυλική στήλη
• Αρτηριοφλεβώδεις δυσπλασία (AVM): τα AVM είναι ανώμαλα πλέγματα αρτηριών και φλεβών στον εγκέφαλό. Σε ένα AVM, το αίμα ρέει απευθείας από τις αρτηρίες σας στις φλέβες, παρακάμπτοντας τα μικρότερα αιμοφόρα αγγεία (τριχοειδή αγγεία). Τα AVMs μπορεί να διαταράξουν την κανονική ροή του αίματος και να οδηγήσουν σε αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο. Η στερεοτακτική ακτινοχειρουργική καταστρέφει το AVM και προκαλεί το κλείσιμο των επηρεαζόμενων αιμοφόρων αγγείων με την πάροδο του χρόνου
• Νευραλγία τριδύμου: η νευραλγία του τριδύμου είναι μία χρόνια διαταραχή του πόνου ενός ή και των δύο νεύρων του τριδύμου, τα οποία μεταδίδουν αισθητηριακές πληροφορίες μεταξύ του εγκεφάλου και των περιοχών του μετώπου, της παρειας και της κάτω γνάθου. Αυτή η διαταραχή του νεύρου προκαλεί έντονο πόνο στο πρόσωπο σαν ηλεκτροσόκ
Η θεραπεία Στερεοτακτικής Ακτινοχειρουργικής για τη νευραλγία του τριδύμου στοχεύει τη ρίζα του νεύρου για να διαταράξει αυτά τα σήματα πόνου.
• Ακουστικό νευρίνωμα: το ακουστικό νευρίνωμα (σβάννωμα), είναι ένας καλοήθης όγκος που αναπτύσσεται κατά μήκος του ακουστικού νεύρου, από τον έσω ακουστικό πόρο έως και το εσωτερικό του εγκεφάλου. Όταν ο όγκος ασκεί πίεση στο νεύρο, ένα άτομο μπορεί να βιώσει απώλεια ακοής, ζάλη, απώλεια ισορροπίας και συνεχή θόρυβο στο αυτί (εμβοές). Καθώς ο όγκος μεγαλώνει, μπορεί επίσης να ασκήσει πίεση σε νεύρα (προσωπικό νεύρο) που επηρεάζουν τις αισθήσεις και την κίνηση των μυών στο πρόσωπο.
Η στερεοτακτική ακτινοχειρουργική μπορεί να σταματήσει την ανάπτυξη ή να ελαχιστοποιήσει το μέγεθος ενός ακουστικού νευρινώματος, ελαχιστοποιώντας τον κίνδυνο μόνιμης βλάβης των νεύρων
• Όγκοι της υπόφυσης: οι όγκοι του αδένα της υπόφυσης, στη βάση του εγκεφάλου, μπορεί να προκαλέσουν ποικίλα προβλήματα. Η υπόφυση, ως αδένας, ελέγχει την ποσότητα των ορμονών στο σώμα, που ελέγχουν με την σειρά τους διάφορες λειτουργίες, όπως ο μεταβολισμός, η σωματική ανάπτυξη και η σεξουαλική λειτουργία. Οι όγκοι της υπόφυσης μπορεί να
είναι εκκριτικοί ή μη εκκριτικοί. Η στερεοτακτική ακτινοχειρουργική μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να συρρικνωθεί ο όγκος και να μειωθεί η διαταραχή της ρύθμισης της ορμόνης της υπόφυσης.
• Χορδώματα και Χονδροσαρκώματα της βάσης του κρανίου: η παρουσία στην βάση του κρανίου ευαίσθητων δομών κι οργάνων (οπτικά νεύρα, οπτικό χίασμα, στέλεχος του εγκεφάλου) δεν επιτρέπει τη χορήγηση των απαιτούμενων για την θεραπεία υψηλών δόσεων με την κλασσική ακτινοθεραπεία. Η στερεοτακτική ακτινοχειρουργική αποτελεί εναλλακτική της Ακτινοθεραπείας με πρωτόνια, όταν αυτή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί. Χρησιμοποιείται συχνά για τη θεραπεία των χορδωμάτων και χονδροσαρκωμάτων της βάσης του κρανίου
• Θεραπεία Σπαστικότητας. Η στερεοτακτική ακτινοχειρουργική μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία των σπασμών που σχετίζονται με λειτουργικές νευρολογικές διαταραχές, όπως η νόσος του Parkinson και ο ιδιοπαθής τρόμος
Σε αυτές τις ενδείξεις θα πρέπει να συμπληρωθούν και ασθενείς που χρήζουν επανακτινοβόλησης, αλλά έχουν ήδη εξαντληθεί τα όρια αντοχής ακτινοβολίας των φυσιολογικών ιστών που περιβάλλουν τον όγκο-στόχο στην προηγούμενη ακτινοβόληση με συμβατική Ακτινοθεραπεία.
• Άλλοι κακοήθεις όγκοι. Η SRS μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία καρκίνων του ήπατος και του πνεύμονα.
Οι ερευνητές διερευνούν επίσης τη χρήση στερεοτακτικής ακτινοχειρουργικής για τη θεραπεία άλλων καταστάσεων, όπως το μελάνωμα του οφθαλμού, ο καρκίνος του μαστού, ο καρκίνος του πνεύμονα, ο καρκίνος του προστάτη, η επιληψία και για κάποιες ψυχικές διαταραχές.
Φυσικά όλοι οι ασθενείς, που πάσχουν από τις παραπάνω παθολογίες, δεν είναι κατάλληλοι υποψήφιοι για να υποβληθούν σε στερεοτακτική ακτινοχειρουργική. Η επιλογή των ασθενών γίνεται από τους εξειδικευμένους γιατρούς, με βάση μια σειρά παραγόντων: προηγηθείσες θεραπείες (χειρουργική εκτομή, ακτινοθεραπεία), έκταση της νόσου, γενική κατάσταση ασθενούς (performance status), προσδόκιμο επιβίωσης κ.α. Καταλυτικό ρόλο παίζει η προσωπική επιλογή του ασθενούς, αφού ενημερωθεί υπεύθυνα από τους θεράποντες γιατρούς για τις δυνατότητες της θεραπείας.