Ιστορικη αναδρομη στην Στερεοτακτικη Ακτινοχειρουργικη (Stereotactic Radiosurgery – SRS)
Με βάση τον ορισμό που έδωσε ο Σουηδός ιατρός Lars Leksell πριν από δεκαετίες, όταν κατασκεύασε το πρώτο σύστημα Στερεοτακτικής Ακτινοχειρουργικής (το πρώτο Gamma-knife), θα μπορούσαμε και σήμερα να πούμε πως “Στερεοτακτική Ακτινοχειρουργική” είναι η θεραπεία με χορήγηση μεγάλης ποσότητας ιονίζουσας ακτινοβολίας σε έναν αυστηρά προκαθορισμένο στόχο (στερεοτακτικά) στον χώρο.
Από το 1951 που ο Leksell περιέγραψε σε άρθρο του για πρώτη φορά αυτή την “ελάχιστα επεμβατική” θεραπεία πολλά έχουν αλλάξει, αλλά οι βασικές δομές και αρχές της θεραπείας παραμένουν σταθερές.
Ο στόχος τότε περιοριζόταν σε καλοήθεις ή κακοήθεις, δυσπλασίες ή νεοπλασίες του εγκεφάλου. Ο στερεοτακτικός καθορισμός του στόχου γινόταν πάντα με την βοήθεια ενός τοποθετούμενου μεταλλικού πλαισίου (frame) που στερεωνόταν στο κρανίο του ασθενούς, μία μέθοδος που εφαρμόζεται ακόμα και στις μέρες μας, εξασφαλίζοντας την μέγιστη ακρίβεια στην θεραπεία.
Η θεραπεία ολοκληρωνόταν σε μία μόνο συνεδρία, ενώ η ακτινοβολία προερχόταν από πολλαπλές πηγές ραδιενεργού κοβαλτίου (Gamma Knife).
Αργότερα, η Στερεοτακτική Ακτινοχειρουργική χρησιμοποιείται για τη θεραπεία νεοπλασιών αλλά και περιστατικών λειτουργικής νευρολογικής παθολογίας (functional SRS).π.χ. νευραλγία τριδύμου.
Ο Αργεντινός Osvaldo Betti, για πρώτη φορά το 1982 εγκαινίασε, τη χρήση γραμμικού επιταχυντή για την παραγωγή ακτινοβολίας κι έφερε την επανάσταση στο χώρο της Ακτινοχειρουργικής. Η ακτινοβολία πλέον δεν παραγόταν από ραδιενεργό υλικό αλλά από ειδικές μηχανές, τους γραμμικούς επιταχυντές.
Τέλος στην δεκαετία του ’90 η χρήση μικροπολύφυλλων κατευθυντήρων (micro-multileaf) με εξελιγμένα λογισμικά που χρησιμοποιούν πολλαπλά μη συνεπίπεδα τόξα (conformal arc therapy), έδωσε τη δυνατότητα για γρήγορες θεραπείες με ένα ισόκεντρο.
Μικροπολύφυλλοι κατευθυντήρες (micro-multileaf) 
Μη συνεπίπεδα τόξα (conformal arc therapy)
Αρχικά, εμφανίστηκαν συμπληρωματικά hardware και software Ακτινοχειρουργικής (add-on) τα οποία μετέτρεπαν συμβατικούς γραμμικούς επιταχυντές ακτινοθεραπείας σε συστήματα ακτινοχειρουργικής.
Στη συνέχεια, στις αρχές του 2000 εμφανίστηκαν τα πρώτα εξειδικευμένα συστήματα Στερεοτακτικής Ακτινοχειρουργικής όπως: Σύστημα Στερεοτακτικής Ακτινοχειρουργικής NOVALISⓇ της BrainLabⓇ.
Ο στερεοτακτικός καθορισμός δε γίνεται πια μόνο με την χρήση επεμβατικού frame αλλά και με μη επεμβατικά μέσα, με συστήματα που παρέχουν απεικονιστική καθοδήγηση του στόχου σε πραγματικό χρόνο (real time imaging) και εξασφαλίζουν την απαιτούμενη ακρίβεια.
Η θεραπεία μπορεί να πραγματοποιηθεί όταν αυτό απαιτείται, όχι μόνο σε μία, αλλά και σε πoλλαπλές συνεδρίες, δίνοντας τη δυνατότητα εφαρμογής της και σε μεγαλύτερους στόχους ή σε στόχους που γειτνιάζουν ή περιλαμβάνουν στο εσωτερικό τους πολύτιμους υγιείς ιστούς που πρέπει να προφυλαχθούν.
Την ίδια εποχή έχουμε τη εμφάνιση γραμμικών επιταχυντών με ρομποτικούς βραχίονες ή ρομποτικά κρεβάτια (CyberKnifeⓇ της AccurayⓇ) των οποίων η χρήση δεν περιορίζεται πια μόνο στη περιοχή του εγκεφάλου αλλά επεκτείνεται και σε εφαρμογές σε όλο το σώμα (π.χ. νωτιαίο μυελό, πνεύμονα, ήπαρ).
Σήμερα η Στερεοτακτική Ακτινοχειρουργική αποτελεί μια σύγχρονη, υψηλής ακρίβειας, μη επεμβατική ή ελάχιστα επεμβατική, θεραπεία. Αποτελεσματική για ένα πλήθος εφαρμογών, αλλά και πολλά υποσχόμενη για αρκετές άλλες ενδείξεις που βρίσκονται υπό διερεύνηση. Νέα εξελιγμένα software και hardware έρχονται να την κάνουν πολύ πιο ελκυστική, εύχρηστη και αποτελεσματική, επεκτείνοντας την γκάμα των εφαρμογών της.
Το ταξίδι της στον χρόνο συνεχίζεται…