Τι είναι το Μηνιγγίωμα;

Τι είναι το Μηνιγγίωμα;

Επιδημιολογία

Τα μηνιγγιώματα είναι συχνοί, συνήθως καλοήθεις όγκοι, που αντιστοιχούν στο 30% των πρωτοπαθών όγκων του εγκεφάλου. Αποτελούν την συχνότερη καλοήθεια στους ενήλικες και η επίπτωσή τους αυξάνει με την ηλικία, στην 8η δεκαετία της ζωής.

Εμφανίζονται πιο συχνά στις γυναίκες. Παράγοντες κινδύνου αποτελούν η έκθεση σε ιονίζουσα ακτινοβολία και η νευροϊνομάτωση τύπου ΙΙ, ενώ φαίνεται να υπάρχει συσχέτιση με τα επίπεδα οιστρογόνων και προγεστερόνης, χωρίς ωστόσο να έχει τεκμηριωθεί ακόμη επιστημονικά.

Τα μηνιγγιώματα ταξινομούνται ανάλογα με το βαθμό κακοήθειας σε:

• WHO grade Ι: ~75% των μηνιγγιωμάτων φέρουν χαρακτηριστικά καλοήθειας
• WHO grade II: μηνιγγιώματα ενδιάμεσης κακοήθειας που φέρουν χαρακτηριστικά αυξημένης μιτωτικής δραστηριότητας και ενδεχόμενη διήθηση του εγκεφαλικού ιστού
• WHO grade III: αναπλαστικά μηνιγγιώματα υψηλής κακοήθειας, με χαρακτηριστικά έντονης μιτωτικής δραστηριότητας και διήθηση του εγκεφάλου.

Η μοριακή ανάλυση έχει αναδείξει μεταλλάξεις στα γονίδια NF2, AKT1 και SMO ως ογκογενικές παραμέτρους. Η ανάδειξη στοχευτικών θεραπείων είναι ακόμα υπό μελέτη.

Συμπτώματα και διάγνωση

Πολλά μηνιγγιώματα αναπτύσσονται βραδέως και ανακαλύπτονται τυχαία σε κάποια νευροαπεικονιστική εξέταση. Μπορεί να είναι ασυμπτωματικά ή ολιγοσυμπτωματικά, δηλαδή να παρουσιάζουν ελάχιστα συμπτώματα.

Στα πιο συνήθη συμπτώματα συμπεριλαμβάνονται ο πονοκέφαλος, οι αλλαγές στη συμπεριφορά, η σύγχυση και η πάρεση. Σε περίπτωση που εντοπίζονται στη βάση του κρανιού, μπορεί να προκληθεί και συμπτωματολογία πάρεσης κρανιακών νεύρων.

Εξέταση εκλογής για τη διάγνωση των μηνιγγιωμάτων αποτελεί η Μαγνητική Τομογραφία εγκεφάλου μετά από χορήγηση ενδοφλέβιου σκιαγραφικού παράγοντα.

Μετά την θεραπεία με χορήγηση ακτινοβολίας επιτυγχάνεται υποχώρηση των συμπτωμάτων σε ποσοστό 40-70%, χωρίς απαραίτητα να αναδεικνύεται απεικονιστικά η αντίστοιχη ανταπόκριση.

SRS και χειρουργική επέμβαση

Παρά την καλοήθη φύση τους, η θεραπευτική προσέγγιση των μηνιγγιωμάτων πολλές φορές αποτελεί πρόκληση για την ιατρική κοινότητα. Για πολλά χρόνια η χειρουργική εκτομή του όγκου αποτελόυσε την πρώτη θεραπευτική επιλογή, αν και η ολική εξαίρεση δεν είναι πάντα εφικτή, ιδίως όταν ο όγκος γειτνιάζει με δομές έντονης αγγειοβρίθειας και υψηλής λειτουργικής ευαισθησίας, όπως η βάση του κρανίου και οι σηραγγώδεις κόλποι.

Η Στερεοτακτική Ακτινοχειρουργική (SRS) προσφέρει εξίσου καλό θεραπευτικό αποτέλεσμα, χωρίς την επιβάρυνση από τις επιπλοκές ενός χειρουργείου αυξημένης δυσκολίας ως προς την προσπέλαση του όγκου. Συγκεκριμένα o έλεγχος της νόσου στην 5ετία επιτυγχάνεται σε ποσοστό 89%. Η χορήγηση της δόσης μπορεί να γίνει σε μία συνεδρία ή σε περισσότερες (έως 5 συνεδρίες), ανάλογα με το μέγεθος και την εντόπιση του όγκου.

Τοξικότητα SRS

Οξεία (1 εβδομάδα- 6 μήνες):

• Αλωπεκία (εστιακή τριχόπτωση) ή δερματικές βλάβες σε μηνιγγιώματα με επιφανειακή εντόπιση
• Ήπια ζάλη και κόπωση
• Παροδική επιδείνωση της συμπτωματολογίας, λόγω του μετακτινικού οιδήματος που προκαλείται στην περιοχή της νόσου

Όψιμη (>6 μήνες): μετακτινική νέκρωση σε <5% των θεραπειών με SRS, που συνήθως ελέγχεται με χορήγησε στεροειδών και σπάνια απαιτείται χειρουργική παρέμβαση

Παρακολούθηση

Μετά τη θεραπεία με SRS συνίσταται παρακολούθηση της πορείας της νόσου με τακτικό απεικονιστικό έλεγχο και κλινική αξιολόγηση των ασθενών. Συγκεκριμένα, συνιστάται Μαγνητική Τομογραφία εγκεφάλου κάθε 6 μήνες για τα 2 πρώτα χρόνια, και στη συνέχεια ετησίως.

Οι ασθενείς θα πρέπει να αντιμετωπίζονται απο νευροχειρουργούς ή/και ακτινοθεραπευτές-ογκολόγους με εμπειρία στη θεραπεία των όγκων εγκεφάλου και της βάσης κρανίου. Ιδανικά οι γιατροί πρέπει να εργάζονται στα πλαίσια μιας ευρύτερης ομάδας με εμπειρία στη χειρουργική και την Στερεοτακτική Ακτινοχειρουργική αντιμετώπιση των μηνιγγιωμάτων.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Fokas E, Henzel M, Surber G, Hamm K, Engenhart-Cabillic
R. Stereotactic radiation therapy for benign meningioma: longterm
outcome in 318 patients. Int J Radiat Oncol Biol Phys.
2014;89:569–75.
Kollová A et al. Gamma Knife surgery for benign meningioma.
J Neurosurg. 2007;107:325–36.
Kondziolka D, Levy EI, Niranjan A, Flickinger JC, Lunsford
LD. Long-term outcomes after meningioma radiosurgery: physician
and patient perspectives. J Neurosurg. 1999b;91:44–50.
Kondziolka D, Patel AD, Kano H, Flickinger JC, Lunsford LD. Longterm
outcomes after gamma knife radiosurgery for meningiomas.
Am J Clin Oncol. 2014. doi: 10.1097/COC.0000000000000080 .
Park S-H, Kano H, Niranjan A, Flickinger JC, Lunsford
LD. Stereotactic radiosurgery for cerebellopontine angle meningiomas.
J Neurosurg. 2014;120:708–15.
Santacroce A et al. Long-term tumor control of benign intracranial
meningiomas after radiosurgery in a series of 4565 patients.
Neurosurgery. 2012;70:32–9. discussion 39.
STEREOTACTIC RADIOSURGERY FOR INTRACRANIAL NONCAVERNOUS SINUS BENIGN MENINGIOMA:
INTERNATIONAL STEREOTACTIC RADIOSURGERY SOCIETY SYSTEMATIC REVIEW, META-ANALYSIS AND
PRACTICE GUIDELINE
Marchetti M, Sahgal A, A F De Salles A, Levivier M, Ma L, Paddick I, Pollock BE, Regis J, Sheehan J, Suh JH,
Yomo S, Fariselli L
Neurosurgery. 2020 May 28.
STEREOTACTIC RADIOSURGERY FOR BENIGN (WORLD HEALTH ORGANIZATION GRADE I)
CAVERNOUS SINUS MENINGIOMAS – INTERNATIONAL STEREOTACTIC RADIOSURGERY SOCIETY (ISRS)
– PRACTICE GUIDELINE: A SYSTEMATIC REVIEW
Lee CC, Trifiletti DM, Sahgal A, DeSalles A, Fariselli L, Hayashi M, Levivier M, Ma L, Álvarez RM, Paddick I,
Regis J, Ryu S, Slotman B, Sheehan J.
Neurosurgery. 2018 Mar 15.