1. Γενικά
  2. Συμπτώματα
  3. Διάγνωση
  4. Θεραπεία
  5. Ακτινοχειρουργική
  6. Τοξικότητα Ακτινοχειροτργικής
  7. Συμπερασματικά

Γενικά

Τα αδενώματα της υπόφυσης αντιπροσωπεύουν το 10-20% όλων των όγκων του κεντρικού νευρικού συστήματος, και περίπου το 1/3 από αυτά είναι μη λειτουργικά. Τα μη λειτουργικά αδενώματα της υπόφυσης είναι καλοήθεις αδενοϋποφυσιακοί όγκοι που δεν σχετίζονται με κλινικές ενδείξεις ορμονικής υπερέκκρισης.

Συμπτώματα

Οι ασθενείς με μη λειτουργικά αδενώματα της υπόφυσης συνήθως αναζητούν ιατρική φροντίδα ως αποτέλεσμα συμπτωμάτων που προκαλούνται λόγω του μεγέθους του όγκου και των πιεστικών φαινομένων που ασκεί στις γύρω δομές (mass effect), όπως πονοκέφαλοι, οπτικές διαταραχές ή/και δυσλειτουργία των κρανιακών νεύρων. Μπορεί επίσης να υπάρχει υποϋποφυσισμός, που προκαλείται από τη συμπίεση της φυσιολογικής πρόσθιας υπόφυσης, και υπερπρολακτιναιμία λόγω απόκλισης του μίσχου της υπόφυσης. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να διαγνωστούν τυχαία μέσω απεικονιστικών μελετών που πραγματοποιούνται για άλλους σκοπούς.

Διάγνωση

Σύμφωνα με τις τρέχουσες κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά με τους τυχαία διαγνωσθέντες όγκους του τουρκικού εφιππίου, όλοι οι ασθενείς,
συμπεριλαμβανομένων εκείνων χωρίς συμπτώματα, θα πρέπει να υποβάλλονται σε ορμονική, κλινική και εργαστηριακή αξιολόγηση για υπερ- και υποφυσισμό.

Η Μαγνητική Τομογραφία υπόφυσης-τουρκικού εφιππίου με ενδοφλέβιο σκιαγραφικό είναι η καλύτερη απεικονιστική μελέτη για ύποπτα αδενώματα, καθώς επιτυγχάνεται υψηλής ανάλυσης και με λεπτομέρεια απεικόνιση τόσο του όγκου, όσο και της σχέση που έχει με τις γύρω δομές.

Θεραπεία

Υπάρχουν διάφορες επιλογές για τους ασθενείς με νεοδιαγνωσθέντα μη λειτουργικά αδενώματα υπόφυσης, συμπεριλαμβανομένης της συντηρητικής αντιμετώπισης, της χειρουργικής εκτομής, της κλασικής Ακτινοθεραπείας, και της Στερεοτακτικής Ακτινοχειρουργικής.

Οι εξελίξεις στον τομέα της Ακτινοχειρουργικής την καθιστούν μια εναλλακτική ριζική θεραπεία για τους ιατρικά ανεγχείρητους ασθενείς, μια επικουρική θεραπεία για όσους έχουν υποβληθεί σε

υφολική εκτομή, ή μια θεραπεία δεύτερης γραμμής για όσους παρουσιάζουν υποτροπή της νόσου.

Ακτινοχειρουργική

Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων η Ακτινοχειρουργική επιλέγεται συνδυαστικά με τη χειρουργική εκτομή, για την αντιμετώπιση εναπομείναντος ιστού που δεν μπορεί να εξαιρεθεί με ασφάλεια (υφολική εκτομή) ή σε περιπτώσεις υποτροπής της νόσου μετά από το χειρουργείο. Η ριζική Ακτινοχειρουργική σε αδενώματα υπόφυσης αφορά κυρίως ασθενείς με συννοσηρότητες για τις οποίες δεν δύνανται να χειρουργηθούν και ασθενείς που αρνούνται να χειρουργηθούν.

Τα αποτελέσματα μετά από Ακτινοχειρουργική σε μη λειτουργικά αδενώματα υπόφυσης την καθιστούν μια από τις ενδεδειγμένες θεραπείες για την αντιμετώπισή τους, με ποσοστά επιτυχίας της θεραπείας άνω του 94% στην πενταετία.


Τοξικότητα Ακτινοχειρουργικής

Η εμφάνιση νέου υπο-υποφυσισμού περιορίζεται στο 3% όταν επιλέγεται η κλασματοποιημένη Ακτινοχειρουργική, δηλαδή όταν η θεραπεία γίνεται σε πάνω από μία συνεδρία, μειώνοντας έτσι την δόση ανά συνεδρία. Ακόμα όμως και με την Ακτινοχειρουργική μίας συνεδρίας ο κίνδυνος εμφάνισης νέου υπο-υποφυσισμού είναι 10% μικρότερος συγκριτικά με την κλασική ακτινοθεραπεία.

Διαταραχές όρασης και άλλων κρανιακών νεύρων καταγράφονται σπάνια και αφορούν συνήθων ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας, με μεγάλα αδενώματα που εκτείνονται και εκτός του τουρκικού εφιππίου, μέχρι τον σηραγγώδη κόλπο και ασθενείς που υποβλήθηκαν σε Ακτινοχειρουργική αρκετά καθυστερημένα μετά από υφολική εκτομή ή σε υποτροπή της νόσου ως 2ης γραμμής θεραπεία.

Συμπερασματικά

  • Ασθενείς που κρίνονται μη κατάλληλοι για χειρουργική εκτομή ή δεν επιθυμούν οι ίδιοι να υποβληθούν σε χειρουργείο, είναι υποψήφιοι για ριζική θεραπεία με Ακτινοχειρουργική.
  • Ασθενείς που υποβάλλονται σε υφολική εκτομή είναι υποψήφιοι για επικουρική θεραπεία με Ακτινοχειρουργική
  • Πριν από την Ακτινοχειρουργική οι ασθενείς είναι καλό να αξιολογούνται για νευρολογικές, οπτικές και ενδοκρινικές διαταραχές
  • Για ασθενείς που έχουν υποβληθεί στο παρελθόν σε κλασική ακτινοθεραπεία, είναι απαραίτητη η μελέτη του πλάνου της ακτινοθεραπείας και η προσαρμογή των δόσεων αναλόγως.

Βιβλιογραφία

  • Daly AF, Rixhon M, Adam C, Dempegioti A, Tichomirowa MA, Beckers A. High prevalence of pituitary adenomas: a cross-sectional study in the province of Liege, Belgium. J Clin Endocrinol Metab. 2006;91(12):4769–4775.
  • Fernandez A, Karavitaki N, Wass JA. Prevalence of pituitary adenomas: a community-based, cross-sectional study in Banbury (Oxfordshire, UK). Clin Endocrinol (Oxf). 2010;72(3):377–382.
  • Non-Functioning Pituitary Adenomas. Juliana Beaudette Drummond, MD, PhD, Antônio Ribeiro-Oliveira, Jr., MD, PhD, and Beatriz Santana Soares, MD, PhD. Feingold KR, Anawalt B, Blackman MR, et al., editors. South Dartmouth (MA): MDText.com, Inc.; 2000-.
  • Stereotactic radiosurgery for non-functioning pituitary adenomas: meta-analysis and international stereotactic radiosurgery society practice opinion. Kotecha R, Sahgal A, Rubens M, De Salles A, Fariselli L, Pollock BE, Levivier M, Ma L, Paddick I, Regis J, Sheehan J, Yomo S, Suh JH, Neuro Oncol. 2020 Mar 5;22(3):318-332
  • Ezzat S, Asa SL, Couldwell WT, et al. The prevalence of pituitary adenomas: a systematic review. Cancer. 2004;101(3):613–619.
  • Lau SKM, Patel K, Kim T, et al. Clinical efficacy and safety of surface imaging guided radiosurgery (SIG-RS) in the treatment of benign skull base tumors. J Neurooncol. 2017;132(2):307–312
  • Graffeo CS, Link MJ, Brown PD, Young WF Jr, Pollock BE. Hypopituitarism after single-fraction pituitary adenoma radiosurgery: dosimetric analysis based on patients treated using contemporary techniques. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2018;101(3):618–623.
  • Narayan V, Mohammed N, Bir SC, et al. Long-term outcome of nonfunctioning and hormonal active pituitary adenoma after Gamma Knife radiosurgery. World Neurosurg. 2018;114:e824–e832.
  • Pomeraniec IJ, Kano H, Xu Z, et al. Early versus late Gamma Knife radiosurgery following transsphenoidal surgery for nonfunctioning pituitary macroadenomas: a multicenter matched-cohort study. J Neurosurg. 2018;129(3):648–657.
  • Cohen-Inbar O, Xu Z, Lee CC, et al. Prognostic significance of corticotroph staining in radiosurgery for non-functioning pituitary adenomas: a multicenter study. J Neurooncol. 2017;135(1):67–74.
  • Zibar Tomšić K, Dušek T, Kraljević I, et al. Hypopituitarism after Gamma Knife radiosurgery for pituitary adenoma. Endocr Res. 2017;42(4):318–324.
  • McTyre E, Helis CA, Farris M, et al. Emerging indications for fractionated Gamma Knife radiosurgery. Neurosurgery. 2017;80(2):210–216.
  • Sadik ZHA, Voormolen EHJ, Depauw PRAM, et al. Treatment of nonfunctional pituitary adenoma postoperative remnants: adjuvant or delayed Gamma Knife radiosurgery? World Neurosurg. 2017;100:361–368.
  • Losa M, Spatola G, Albano L, et al. Frequency, pattern, and outcome of recurrences after Gamma Knife radiosurgery for pituitary adenomas. Endocrine. 2017;56(3):595–602.
  • Puataweepong P, Dhanachai M, Hansasuta A, et al. The clinical outcome of hypofractionated stereotactic radiotherapy with cyberknife robotic radiosurgery for perioptic pituitary adenoma. Technol Cancer Res Treat. 2016;15(6):NP10–NP15.
  • Hasegawa T, Shintai K, Kato T, Iizuka H. Stereotactic radiosurgery as the initial treatment for patients with nonfunctioning pituitary adenomas. World Neurosurg. 2015;83(6):1173–1179.
  • Lee CC, Kano H, Yang HC, et al. Initial Gamma Knife radiosurgery for nonfunctioning pituitary adenomas. J Neurosurg. 2014;120(3):647–654. 21. Liao HI, Wang CC, Wei KC, et al. Fractionated stereotactic radiosurgery using the Novalis system for the management ofpituitary adenomas close to the optic apparatus. J Clin Neurosci. 2014;21(1):111–115. 22. Zeiler FA, Bigder M, Kaufmann A, et al. Gamma Knife in the treatment of pituitary adenomas: results of a single center. Can J Neurol Sci. 2013;40(4):546–552.
  • Sheehan JP, Starke RM, Mathieu D, et al. Gamma Knife radiosurgery for the management of nonfunctioning pituitary adenomas: a multicenter study. J Neurosurg. 2013;119(2):446–456.
  • Chen YH, Chang SD, Ma HI, et al. Multisession CyberKnife radiosurgery for post-surgical residual and recurrent pituitary adenoma: preliminary result from one center. J Radiosurg SBRT. 2013;2(2):105–117.
  • El-Shehaby AM, Reda WA, Tawadros SR, Abdel Karim KM. Lowdose Gamma Knife surgery for nonfunctioning pituitary adenomas. J Neurosurg. 2012;117(Suppl):84–88.
  • Runge MJ, Maarouf M, Hunsche S, et al. LINAC-radiosurgery for nonsecreting pituitary adenomas. Long-term results. Strahlenther Onkol. 2012;188(4):319–325.
  • Wilson PJ, De-Loyde KJ, Williams JR, Smee RI. A single centre’s experience of stereotactic radiosurgery and radiotherapy for non-functioning pituitary adenomas with the linear accelerator (Linac). J Clin Neurosci. 2012;19(3):370–374.
  • Iwata H, Sato K, Tatewaki K, et al. Hypofractionated stereotactic radiotherapy with CyberKnife for nonfunctioning pituitary adenoma: high local control with low toxicity. Neuro Oncol. 2011;13(8):916–922.
Κοινοποίηση